Szaty Liturgiczne
SZATY LITURGICZNE
W liturgii używane są różne szaty. Wprawdzie nie są one istotnym jej elementem, ale mają swoje znaczenie i wymowę. Wskazują na wyższe rzeczywistości, a przez swoją inność wyrażają szczególny charakter liturgii w życiu chrześcijanina i Kościoła, a także ukazują hierarchiczną strukturę Zgromadzenia Eucharystycznego. Są więc również znakiem szczególnym funkcji wynikających z różnych stopni święceń i posług liturgicznych.
Nowy mszał we wprowadzeniu wylicza następujące szaty liturgiczne: albę, cingulum (pasek), humerał, komżę, ornat, dalmatykę i stułę. W szatach tych symbolika widziała cnoty jakimi odznaczać się mają ci, którzy je noszą.
Alba - to długa, biała szata z długimi rękawami. Czasem jest przyozdobiona paskami lub koronkami. Wywodzi się ze starożytnej tuniki. Jest symbolem czystości duszy i przypomina dar dziecięctwa Bożego otrzymany na chrzcie.
Cingulum (pasek) - to sznur z frędzlami po obu końcach. Służy do przepasania alby. Symbolizuje wstrzemięźliwość i panowanie nad pożądliwościami cielesnymi.
Humerał - wywodzi się od starożytnej chusty noszonej na szyi. Jest to kwadratowy lub podłużny kawałek płótna, do którego górnych rogów przymocowane są długie tasiemki. Noszony jak szalik, zakrywa widoczne spod alby nie białe części ubioru (np. kołnierz sutanny). Symbolika widzi w humerale hełm zbawienia przeciw napaściom złego ducha.
Komża - to skrócona alba z szerokimi rękawami. Używa się jej w tych czynnościach liturgicznych, do których alba nie jest przypisana. Symbolika komży jest taka sama jak alby.
Ornat - powstał z pewnego rodzaju płaszcza zamkniętego na około z jednym tylko otworem na głowę. Używany był przy wszystkich czynnościach kapłańskich, od XIII w. zaczęto go obcinać z boków, aby nie krępował ruchów rąk. W XVII w. pozostały już tylko dwa płaty materiału z przodu i z tyłu. Bywa często bogato haftowany. Najczęstsze symbole to krzyż przypominający Ofiarę krzyżową Chrystusa i symbole eucharystyczne. Ornat symbolizuje ,,słodkie jarzmo Pańskie”. Obecnie wraca się do początkowej formy ornatu (zwanego rzymskim), odznaczającego się prostotą i estetycznym wyglądem. Kolory ornatu i stuły różnią się w zależności od okresu roku liturgicznego.
Dalmatyka - jest szatą diakona. Była szatą świecką. Pojawiła się w II w. w Rzymie i Dalmacji (stąd jej nazwa). Jest podobna do ornatu gotyckiego z wyjątkiem szerokich rękawów, które stopniowo skracano. Dalmatyka jest znakiem urzędu diakona.
Stuła - jest szeroką wstęgą, lekko rozszerzoną na końcach. Uszyta jest z tej samej tkaniny co konkretny ornat. Nakładana jest na szyję i swobodnie opada z ramion na boki. Diakoni natomiast zakładają z lewego ramienia do prawego boku i tam ją spina. Stuła wywodzi się z insygniów wyższych urzędników rzymskich. W liturgii symbolizuje władzę i godność urzędu kapłańskiego.
Kapa (Nieszpornik) - nie jest szatą ściśle liturgiczną. Jest rodzajem sięgającego stóp płaszcza, okrywającego ramiona i plecy, nie posiadającego rękawów, z przodu odkrytego, zapinanego pod brodę. Kapa nie posiada własnej szczególnej symboliki.
SZATY LITURGICZNE - KOLORY
Kolory szat liturgicznych ustalone zostały w XIII w. za papieża Piusa III i takie pozostały do dziś.
Kolor biały symbolizuje światło, czystość, radość, nastrój świąteczny. Używany jest w obchodach liturgicznych w radosnym charakterze (okres Bożego Narodzenia, Zmartwychwstania Pańskiego, Święta Pańskie, które nie dotyczą Męki Pańskiej, Matki Bożej i świętych wyznawców).
Kolor biały symbolizuje światło, czystość, radość, nastrój świąteczny. Używany jest w obchodach liturgicznych w radosnym charakterze (okres Bożego Narodzenia, Zmartwychwstania Pańskiego, Święta Pańskie, które nie dotyczą Męki Pańskiej, Matki Bożej i świętych wyznawców).
Czerwonego koloru używa się w niedzielę Męki Pańskiej, w Wielki Piątek, w Zesłanie Ducha Świętego, święta Apostołów, Ewangelistów i Męczenników.
Kolor fioletowy jest kolorem Adwentu i Wielkiego Postu. Można go używać we mszach i nabożeństwach żałobnych.
Koloru zielonego używa się w okresie zwykłym w ciągu roku.
Czarny kolor - może być użyty we mszach za zmarłych, choć obecnie częściej używa się koloru fioletowego.
W III niedzielę Adwentu i IV Wielkiego Postu można ubierać szaty koloru różowego.
Kolory dotyczą ornatu, stuły, dalmatyki oraz welonu kielichowego, który może być jednak zawsze biały.
Kolor podkreśla charakter świętowania radosnego, pokutnego czy żałobnego.
Kolor fioletowy jest kolorem Adwentu i Wielkiego Postu. Można go używać we mszach i nabożeństwach żałobnych.
Koloru zielonego używa się w okresie zwykłym w ciągu roku.
Czarny kolor - może być użyty we mszach za zmarłych, choć obecnie częściej używa się koloru fioletowego.
W III niedzielę Adwentu i IV Wielkiego Postu można ubierać szaty koloru różowego.
Kolory dotyczą ornatu, stuły, dalmatyki oraz welonu kielichowego, który może być jednak zawsze biały.
Kolor podkreśla charakter świętowania radosnego, pokutnego czy żałobnego.
Opracował: A.D.