Naczynia Liturgiczne
NACZYNIA LITURGICZNE
Do sprawowania liturgii potrzebne są różne sprzęty i naczynia pochodzące z codziennego życia. Tak jak Pan Jezus jadł i pił, używając naczyń tamtej epoki, i w końcu pod postacią uroczystej uczty ustanowił Swoją pamiątkę, tak Kościół od początku sprawował ją przy użyciu naczyń i sprzętów, które stopniowo zyskały odpowiednią formę, symbolikę i artystyczne wykończenie. Sprzęty liturgiczne powinny jednocześnie wskazywać na ich charakter prawdziwego naczynia do picia (kielich) czy też do jedzenia (patena). Te właśnie przedmioty mają w liturgii szczególne znaczenie.
Do wykonania przedmiotów liturgicznych należy stosować te materiały, które są uznawane za "szlachetne, trwałe i odpowiednie na użytek sakralny", tak, by były godne tajemnic, w jakich będą stosowane. Dlatego też winne być one obrzędowo poświęcone, a także używane i przechowywane z szacunkiem, szczególnie zaś te, w których ofiaruje się, konsekruje i przechowuje chleb i wino.
Każdy przedmiot ma swoje przeznaczenie, wiele z nich zaś: głęboką symbolikę:
Kielich - przeznaczony jest na wino, które w liturgii konsekrowane, jako Krew Chrystusa uobecnia Jego Ofiarę i Jego Przymierze. Jest odpowiednio duży, wykonany z trwałego i szlachetnego materiału. W jego budowie wyróżnia się bazę (stopę), trzon oraz czarę. Symbolika kielicha jest bardzo bogata. Najpierw jest to motyw Przymierza, na który wskazał sam Jezus w czasie Ostatniej Wieczerzy. Kto pije z tego kielicha, trwa w Nim i napełnia się Jego mocą. Kielich jest więc znakiem zjednoczenia z Bogiem. Inny ważny aspekt symboliki kielicha to nasze otwarcie się i posłuszeństwo wobec planów Boga. W starożytności kielich był duży i posiadał uchwyty z obu stron. Od XIII w., gdy ustał zwyczaj Komunii Św. pod dwiema postaciami, jego rozmiar się zmniejszył.
Patena - jest naczyniem na hostie, czyli chleb konsekrowany. Służy do rozdawania Eucharystii. Patena uległa z biegiem czasu, podobnie jak kielich, zmniejszeniu. Obecnie występują dwie formy pateny: mała, czyli kielichowa oraz tzw. szala (głębsza i większa), która może zastępować puszkę (cyborium). Instrukcje liturgiczne zalecają używać takiej właśnie pateny do komunii celebransa i wiernych dla wyraźniejszego ukazania ich jedności.
Patena - jest naczyniem na hostie, czyli chleb konsekrowany. Służy do rozdawania Eucharystii. Patena uległa z biegiem czasu, podobnie jak kielich, zmniejszeniu. Obecnie występują dwie formy pateny: mała, czyli kielichowa oraz tzw. szala (głębsza i większa), która może zastępować puszkę (cyborium). Instrukcje liturgiczne zalecają używać takiej właśnie pateny do komunii celebransa i wiernych dla wyraźniejszego ukazania ich jedności.
Palka - mały kwadrat sztywnego płótna używany do nakrywania kielicha.
Puryfikaterz - kawałek białego płótna używany do wycierania kielicha.
Puszka (cyborium) - służy do przechowywania Komunii św. Posiada najczęściej formę kielicha z zaokrągloną czarą z przykrywką. W liturgii zaczęto ją używać w VII-VIII w., gdy Eucharystię przeznaczoną dla chorych zaczęto przechowywać w świątyniach w tabernakulum. Sukienkę na puszkę zalecił rytuał rzymski w XVII w., jest ona misternie haftowana.
Korporał - niewielki kwadrat wycięty z delikatnego płótna podkładany pod kielich i patenę. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa corpus - ciało, ponieważ spoczywa na nim Ciało Chrystusa. Kiedy nie jest używane, przechowuje się go w bursie, czyli swoistej torebce, w której przenosi się Komunię świętą do chorego.
Monstrancja - służy do uroczystego wystawiania, publicznej adoracji i błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem oraz do procesji eucharystycznych. Jej początek sięga XIV w., gdy coraz bardziej zaczął się rozwijać kult Eucharystii. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego słowa („monstro - ukazuję). Obecny kształt monstrancji przypomina słońce z promieniami, którego centrum stanowi skrytka na Hostię.
Kustodia (łac. custodiere - ochraniać, ukrywać, strzec) - jest to naczynie liturgiczne, wykonane z metalu, w formie puszki z nóżką; pozłacane od środka. Posiada ono małe "drzwiczki", przez które wkłada się lub wyjmuje Najświętszy Sakrament. Kustodia służy do przechowywania Najświętszego Sakramentu w postaci chleba w tabernakulum. Z niego wyjmuje się kustodię przed umieszczeniem Chleba w monstrancji. Gdy brak monstrancji, kustodia może służyć do wystawiania Najświętszego sakramentu do publicznej adoracji. Uchwyt, który podtrzymuje Hostię w kustodii i monstrancji nazywa się melchizedekiem.
Kadzielnica i łódka - służą do uroczystego okadzenia Najświętszego Sakramentu, osób i przedmiotów podczas celebracji liturgicznych. W kadzielnicy umieszcza się rozżarzony węgiel, na który sypie się kadzidło. W łódce przechowuje się ziarna kadzidła. Kadzielnicy używa się w kościele od początku a zwłaszcza od IV w.
Bursa - jest to kwadratowy, ozdobiony pojemnik w kształcie kartonowej torebki, w której prezbiter, diakon lub akolita zanosi Komunię do chorych. Jest on zawieszony na jego szyi; w miarę możliwości bursa winna być podtrzymywana przy piersi. Bursa winna być widoczna dla przechodzących obok szafarza, by mogli oni oddać cześć niesionemu Ciału Pańskiemu. Niosący Komunię św. nie powinien rozmawiać w czasie drogi, ale trwać w modlitewnym skupieniu. Konsekrowane hostie są chowane do cyborium (lub pyxis), ten zaś owijany korporałem, a całość umieszczana w bursie.
Lawaterz (lavabo) - jest to metalowy dzbanek z wodą wraz z misą i płóciennym ręcznikiem, służącymi w czasie Eucharystii do obrzędu "lavabo": obmycia rąk podczas ofiarowania darów. Lavabo stosowane jest: przed Mszą św., w zakrystii (we Mszy sprawowanej z biskupem), po przygotowaniu darów, po Komunii (biskup).
Ampułki - to naczynia używane w liturgii w których przechowywane jest wino i woda.
Opracował: A.D.